Nadczynność tarczycy a dawstwo szpiku – czy ta choroba jest przeciwwskazaniem do rejestracji?

Choroby tarczycy podzielimy na te, które powodują niedoczynność tarczycy, nadczynność tarczycy oraz wole guzkowe/nowotwory tarczycy.

Niedoczynność tarczycy a nadczynność – jakie są różnice?

Niedoczynność tarczycy - to stan, w którym gruczoł ten nie produkuje wystarczającej ilości hormonów, wywołując objawy kliniczne wynikające ze spowolnienia metabolizmu.

Przyczyn tego stanu jest wiele, mogą wynikać zarówno z chorób samej tarczycy, jak i przysadki mózgowej czy ze stosowania różnych leków. Najczęściej jednak niedoczynność tarczycy spowodowana jest przez jej przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie – chorobę Hashimoto.

Jakie objawy mogą sugerować niedoczynność tarczycy? Nie są one charakterystyczne i mogą wynikać z wielu chorób czy stanów. Są to m.in.: przyrost masy ciała, zmęczenie, senność, spowolnienie, uczucie chłodu, sucha, zimna, blada skóra, zmniejszona potliwość, nadmierne rogowacenie naskórka, np. na łokciach, spowolnienie akcji serca, niskie ciśnienie tętnicze, ochrypły, matowy głos, pogorszenie koncentracji, zaburzenia pamięci, depresja.

Rozpoznanie niedoczynności tarczycy zwykle obejmuje badanie lekarskie, badania krwi (w pierwszej kolejności TSH, następnie FT3 i FT4, czasami poszerzone o autoprzeciwciała aTPO), USG tarczycy. W niedoczynności tarczycy stężenie TSH jest podwyższone, a hormonów tarczycy (FT3 i FT4) obniżone.

Zwykle bez względu na przyczynę niedoczynności tarczycy, leczenie polega na uzupełnianiu brakującego hormonu – tyroksyny - w postaci przyjmowanych codziennie, na czczo, tabletek.

Więcej o niedoczynności tarczycy i Hashimoto można przeczytać w naszym artykule: Niedoczynność tarczycy i Hashimoto a dawstwo szpiku.

Nadczynność tarczycy zaś to stan przyspieszonego metabolizmu spowodowany nadmiarem hormonów tarczycy, który prowadzi do rozwoju charakterystycznych objawów. Przyczyn choroby może być wiele: zapalenia tarczycy, guzek produkujący hormony w sposób niekontrolowany (guzek autonomiczny, wole guzkowe toksyczne), stosowane leki, w tym przedawkowanie stosowanych już hormonów tarczycy. Może być wynikiem chorób autoimmunologicznych – choroby Gravesa i Basedowa lub wystąpić jako faza choroby Hashimoto (Hashi-toxicosis).

Objawy obejmują m.in.: utratę masy ciała, osłabienie, nietolerancję ciepła, niepokój, nerwowość, bezsenność. Zwraca uwagę drżenie rąk, jedwabiście gładka, ciepła, wilgotna skóra. Pacjenci skarżą się na przyspieszoną akcję serca czy napady kołatania. Mogą cierpieć na uporczywe biegunki. Czasami można także dostrzec wytrzeszcz gałek ocznych.

Diagnostyka obejmuje badanie lekarskie uzupełnione o badania krwi (najczęściej TSH, FT3, FT4, przeciwciała aTPO, TRAb) i USG tarczycy. W nadczynności tarczycy stężenie TSH jest obniżone, a hormonów (FT3, FT4) podwyższone. W przypadku nieprawidłowości w USG konieczne mogą być dodatkowe badania, np. scyntygrafia tarczycy.

Leczenie uzależnione jest od przyczyny. W przypadku nadczynnego guzka niezbędne jest zniszczenie go - usuwając płat tarczycy lub podając promieniotwórczy izotop jodu. Zwykle leczenie rozpoczynane jest od ustabilizowania funkcji tarczycy z wykorzystaniem tzw. tyreostatyków, czyli leków hamujących produkcję i wydzielanie hormonów tarczycy. W niektórych chorobach (np. w chorobie Gravesa i Basedowa) jest to podstawowa terapia i trwać może wiele miesięcy. Dodatkowo mogą być wykorzystywane inne leki, takie jak beta-blokery (dla kontroli rytmu serca) czy sterydy (by wykorzystać ich działanie przeciwzapalne). Czasami konieczne jest leczenie radykalne, czyli zniszczenie tarczycy jodem promieniotwórczym (radiojodem) lub usunięcie chirurgiczne (tyroidektomia).

Nadczynność tarczycy a dawstwo szpiku

Jeśli rozpoznano u Ciebie nadczynność tarczycy, możesz zostać Dawcą, jeśli:

• Miałeś/aś guzek autonomiczny, usunięto go lub zniszczono radiojodem i od leczenia minęły 3 lata
• Miałeś/aś wole guzkowe nadczynne i usunięto tarczycę, a po zabiegu nie masz powikłań takich jak tężyczka czy uszkodzenie nerwów krtaniowych
• Rozpoznano chorobę Graves-Basedowa, leczono ją radykalnie (usunięto tarczycę lub zniszczono radiojodem) i od leczenia minęły 3 lata. UWAGA! W tym przypadku możliwe jest tylko pobranie szpiku z talerza kości biodrowej. Rejestracja nie jest możliwa w przypadku leczenia tylko farmakologicznego.

Wole to stan, w którym tarczyca jest powiększona (ma objętość w USG powyżej 20 mm u kobiet lub powyżej 25 mm u mężczyzn). Wole guzkowe to choroba tarczycy, która przebiega z powiększeniem jej rozmiaru i z ogniskowymi zaburzeniami jej budowy. Wole proste to powiększenie tarczycy bez zaburzeń jej struktury. Dodatkowo o wolu nietoksycznym/obojętnym mówimy, gdy funkcja hormonalna gruczołu jest prawidłowa.

Najczęściej przyczyny tej choroby są złożone i obejmują współwystepowanie niedoboru jodu, predyspozycji dziedzicznej, oddziaływania substancji wolotwórczych, czy ekspozycji na promieniowanie jonizujące.

W rozpoznaniu tej choroby - oprócz badania lekarskiego – wykorzystuje się ocenę funkcji hormonalnej tarczycy, a przede wszystkim badanie USG. Pozwala ono nie tylko oszacować wielkość gruczołu, ale też dokładnie ocenić zmiany ogniskowe. Bierze się pod uwagę m.in. ich ilość, wielkość, kształt, strukturę, ukrwienie, obecność mikrozwapnień. Pozwala to lekarzom ocenić ryzyko występowania raka tarczycy w badanym guzku, używając np. w skali EU-TIRADS-PL. W przypadku guzków podejrzanych, dużych, często wymagana jest biopsja cienkoigłowa celowana (BACC) w celu odróżnienia zmian łagodnych od złośliwych.

Zwykle osoba z rozpoznanym wolem guzkowym wymaga okresowych kontroli lekarskich i USG co 6-18 miesięcy.

Wole guzkowe obojętne nie jest przeciwwskazaniem do dawstwa, jeśli zakończono diagnostykę i opisywane zmiany guzkowe nie są podejrzane o złośliwość. Niestety rozpoznanie raka tarczycy stanowi trwałe przeciwwskazanie do rejestracji i donacji komórek macierzystych szpiku.