Pogromcy szpikowych absurdów
Według badań aż 90% respondentów donację wiąże tylko z oddawaniem szpiku, nie z dawstwem komórek macierzystych z krwi obwodowej (90% przypadków). Z kolei aż 30% ankietowanym oddanie szpiku kojarzy się z donacją osocza, a 8% wskazuje kręgosłup/rdzeń kręgowy jako miejsce pobierania szpiku kostnego.
Rozprawiamy się z najczęstszymi szpikowymi mitami!
1. Szpik kostny pobiera się z kręgosłupa. Dlatego istnieje ryzyko niedowładu po nieudanym zabiegu. NIE! To nieprawda!
Szpik kostny pobiera się z kości biodrowej – miejsca oddalonego od kręgosłupa czy innych ważnych narządów. Dlaczego akurat z biodra? Bo jest to kość położona płytko, a więc dostęp do niej jest łatwy. W jej sąsiedztwie nie ma innych narządów, które można by przypadkowo uszkodzić. A przede wszystkim – to duża kość bogata w szpik kostny. Pobranie szpiku kostnego wykorzystuje się obecnie w około 10% pobrań. Trzeba mieć również świadomość, że jeśli Dawca ma obawy, może nie wyrazić zgody na którąś metodę pobrania.
2. Po zrobieniu tatuażu/piercingu nie mogę oddawać krwiotwórczych komórek macierzystych/szpiku przez 6 miesięcy, a moje dane powinny być zablokowane. NIE! To nieprawda!
Posiadanie tatuażu nie wyklucza z możliwości bycia dawcą szpiku. Nie musisz również informować nas o wykonaniu tatuażu, by zablokować Twoje dane – nie jest to konieczne. W przypadku rozpoczęcia procedury potwierdzenia zgodności z konkretnym Pacjentem, poinformuj nas o tym fakcie. Przekażemy tę informację do kliniki transplantacyjnej. W zdecydowanej większości przypadków nie jest to jednak przyczyną dyskwalifikacji Dawcy.
Powszechne błędne przekonanie o tym micie wynika z kilku rzeczy. Honorowi Dawcy krwi rzeczywiście nie mogą oddawać krwi przez 6 miesięcy po wykonaniu tatuażu. Zasady kwalifikacji Dawców krwi i dawców szpiku są jednak odmienne. W przeszłości zalecenie to wynikało z ryzyka zarażenia osoby poddającej się zabiegowi wykonania tatuażu chorobami takimi jak WZW typu B, C czy HIV. Obecnie salony tatuażu dysponują jałowym, jednorazowym sprzętem, ryzyko to jest więc zdecydowanie mniejsze. Okres 6 miesięcy wynikał z kolei z niedoskonałych metod diagnostycznych mających wykryć ewentualne zakażenie. W przeszłości wykrywano przeciwciała, które mogły powstać nawet wiele tygodni po zakażeniu (mówimy o tzw. "okienku serologicznym"). Obecnie wykorzystując nowoczesne metody diagnostyczne, możemy wykryć te zakażenia zdecydowanie wcześniej.
3. Jeśli oddam szpik dla kogoś obcego, to potem, w razie potrzeby, nie będę mógł/mogła oddać dla chorego członka rodziny. NIE! To nieprawda!
Szpik kostny jest tkanką regenerującą się. W zasadzie nie ma ograniczeń co do liczby możliwych donacji. Oddanie krwiotwórczych komórek macierzystych po raz drugi dla tego samego Pacjenta (ale również dla innego) nie należy do rzadkości. W dostępnej literaturze opisywane są przypadki wielokrotnych donacji.
4. Wiesz już, że szpik szybko regeneruje się, obalmy przy tej okazji kolejny mit: Jak oddam komuś szpik, to mi zabraknie. NIE! To nieprawda!
5. Oddanie krwiotwórczych komórek macierzystych wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na białaczkę. NIE! To nieprawda!
Badania obserwacyjne tysięcy Dawców zaprzeczają tej szkodliwej dla idei dawstwa teorii. Dostępne dane jednoznacznie stwierdzają, że ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe wśród dawców jest takie samo, jak w populacji ogólnej.
6. Grupa krwi Dawcy i Biorcy musi być taka sama. NIE! To nieprawda!
Przy doborze Dawcy i Biorcy najważniejsza jest zgodność tkankowych markerów - antygenów HLA. Grupa krwi Pacjenta po przeszczepieniu krwiotwórczych komórek macierzystych zmieni się i będzie on miał grupę krwi Dawcy.
7. Jest już tylu zarejestrowanych dawców. Ja już nie muszę się rejestrować. NIE! To nieprawda!
Chociaż w polskim Rejestrze Niespokrewnionych Dawców Szpiku zarejestrowanych jest już niemal 2,2 mln potencjalnych Dawców, a Światowa Baza Dawców Szpiku liczy ponad 41 mln potencjalnych szans na życie, to wciąż wielu Pacjentów nie odnajduje swojego "bliźniaka genetycznego". W Polsce szansę na znalezienie zgodnego Dawcy ma maksymalnie 80% chorych. Statystyka ta jest jeszcze gorsza w innych częściach świata i w dużej mierze zależy od przynależności etnicznej. W niektórych grupach etnicznych, z powodu posiadania rzadkich kombinacji antygenów HLA, prawdopodobieństwo znalezienia "bliźniaka genetycznego" jest dużo niższe i wynosi 30%. Poza tym zarejestrowani już potencjalni Dawcy mogą nie móc uczestniczyć w procedurze donacji z różnych przyczyn – zdrowotnych, osobistych etc. Dlatego naszym wspólnym zadaniem jest ciągłe zachęcanie do świadomej rejestracji, szczególnie osób młodych.
8. Jeśli będę miał oddać szpik, będę musiał pojechać do kliniki pacjenta. NIE! To nieprawda!
Idea dawstwa szpiku jest ideą globalną. Rejestrując się jako potencjalny Dawca możemy mieć okazję podarować szansę na zdrowie i życie osobie mieszkającej na drugim końcu świata. Nie znaczy to jednak, że Ty też będziesz musiał na ten koniec świata pojechać. Cały proces kwalifikacji do donacji oraz same pobranie odbędą się w Polsce, w jednym z ośrodków współpracujących z Fundacją DKMS. Zawsze staramy się wybrać ośrodek blisko miejsca zamieszkania Dawcy.
9. Ale to kosztuje! NIE! To nieprawda!
Zgodnie z polskim prawem koszty związane z kwalifikacją Dawcy oraz pobraniem krwiotwórczych komórek macierzystych są Dawcy zwracane (np. koszty dojazdu i wyżywienia). Na czas badania kwalifikującego, pobrania komórek macierzystych, a w wybranych, medycznie uzasadnionych przypadkach również na dni po pobraniu Dawca otrzymuje zwolnienie lekarskie, które jest zwolnieniem 100% płatnym.
10. Jak już raz się zgodzę, to nie mogę się wycofać. NIE! To nieprawda!
Dawca ma prawo wycofać swoją zgodę na udział w procedurze w każdym momencie. Musisz jednak mieć świadomość, że wycofanie się z procedury w ostatnim momencie, gdy Pacjent jest już przygotowywany do przeszczepienia szpiku, niesie za sobą duże ryzyko utraty życia przez Pacjenta. Dlatego decyzja o rejestracji jako potencjalny Dawca musi być decyzją świadomą, przemyślaną i poprzedzoną zdobyciem niezbędnych informacji. Jeśli zostałeś już wytypowany jako potencjalnie zgodny Dawca dla konkretnego Pacjenta, a nadal masz wątpliwości – rozwiej je jak najszybciej. Porozmawiaj z opiekującym się Tobą koordynatorem, poproś o dodatkowe informacje. Nie zwlekaj z decyzją do czasu koordynacji samego pobrania.
Za nami ciężka walka z 10 najczęstszymi szpikowymi mitami. Mam nadzieję, że razem z nami będziesz walczyć z fałszywymi informacjami dotyczącymi donacji krwiotwórczych komórek macierzystych. Bądź ambasadorem idei dawstwa szpiku i razem z nami walcz o szansę na zdrowie i życie Pacjentów z chorobami układu krwiotwórczego.