Zdrowy Dawca

Samobadanie piersi, USG i mammografia – kiedy i jak je wykonać?

Samobadanie piersi to najważniejszy z elementów profilaktyki raka piersi. To pierwszy krok, który pozwala na wczesne zauważenie niepokojących zmian. Jak powinno wyglądać samobadanie piersi? Co jaki czas je wykonywać? Jakiego typu zmiany powinny zwrócić naszą uwagę i kiedy udać się z nimi do lekarza?

06.03.2024

Konsultantka merytoryczna Bernadetta Owczarek

Internista, Lekarz Konsultant Fundacji DKMS

Bernadetta.Owczarek@dkms.pl

Więcej artykułów

Samobadanie piersi – dlaczego jest tak istotne?

Rak piersi jest nowotworem złośliwym, który – w przypadku braku leczenia – prowadzi do śmierci. Dotyka on zarówno kobiety jak i mężczyzn, natomiast kobiety chorują częściej.

Tak zwana czujność onkologiczna, czyli comiesięczne samobadanie piersi (uzupełnione wykonywanym regularnie badaniem USG piersi oraz mammografią) daje szansę na bardzo wczesne rozpoznanie choroby, zastosowanie odpowiedniego leczenia oraz na całkowite wyleczenie.

O roli profilaktyki raka piersi najczęściej słyszymy w październiku. Jest on nazywany „różowym miesiącem” i w trakcie jego trwania wiele przychodni, gabinetów czy fundacji organizuje bezpłatne badania dla kobiet, z których warto skorzystać.

Profilaktyka raka piersi to także działania wpisujące się w zdrowy tryb życia. Przede wszystkim należy ograniczyć używki (papierosy i alkohol), starać się o utrzymanie należnej masy ciała, stosować zdrową dietę oraz dbać o regularną aktywność fizyczną.

Samobadanie piersi – instrukcja. Na czym polega samobadanie piersi?

Samobadanie piersi jest bardzo proste. Ważne są poszczególne kroki – instrukcję zamieszczamy poniżej:

1. Pierwszy krok - dokładne obejrzenie piersi (bez ich dotykania):

stań przed lustrem z rękami uniesionymi do góry;
obejrzyj dokładnie swoje piersi – sprawdź, czy wyglądają tak jak zawsze, czy nie zmienił się ich kształt, czy są symetryczne, bez nowych, do tej pory niezauważanych zmian;
zwróć uwagę na wszystkie zmiany w wyglądzie i kształcie piersi, które pojawiły się od poprzedniego oglądania – powinny zaniepokoić Cię zmiany w wielkości piersi (jednej lub obu), nietypowy wygląd skóry (zagłębienie, „pomarańczowa skórka” powiększona żyła na piersi) lub brodawki sutkowej (wciągnięcie brodawki, wyciek z niej jakiejkolwiek wydzieliny).

2. Drugi krok - również oglądanie piersi (bez ich dotykania):

stojąc przed lustrem opuść ręce i połóż je na biodrach;
obejrzyj swoje piersi – wykonaj wszystkie elementy z kroku pierwszego.

3. Trzeci krok - badanie palpacyjne - z użyciem dłoni:

stojąc przed lustrem unieś lewą rękę nad głowę, by dłonią prawej ręki móc zbadać piersi;
złącz trzy środkowe palce;
zbadaj pierś trzema ruchami:

- okrężnym, od środka piersi na zewnątrz aż do dołów pachowych;

- od góry do dołu – przesuwając się od mostka do dołu pachowego;

- od brodawki sutkowej piersi na zewnątrz ruchami promienistymi;

opuść lewą rękę, podnieś drugą i powtórz wszystkie wymienione powyżej kroki.

4. Czwarty krok to powtórzenie kroku trzeciego w pozycji leżącej:

połóż się na plecach, unieś najpierw jedną rękę nad głowę i wykonaj wszystkie elementy z kroku trzeciego palcami drugiej dłoni;
zmień ręce i wykonaj te same czynności.

5. Na samym końcu należy ścisnąć delikatnie brodawkę sutkową sprawdzając, czy nie wydostaje się z niej płyn – u kobiet niebędących w ciąży, a także u mężczyzn, jakikolwiek wyciek z brodawki jest objawem niepożądanym, wymagającym wizyty u lekarza.

Samobadanie piersi – najczęstsze symptomy alarmowe

Zarówno oglądanie piersi, jak i dotykanie dłonią, pozwolą na wychwycenie niepokojących objawów.

Sygnały alarmowe, na które należy zwrócić szczególną uwagę, to:

zmiana rozmiaru piersi – jej zmniejszenie lub powiększenie (niepowiązane z karmieniem piersią);
pojawienie się wyraźnego guzka (wyniesionego ponad powierzchnię skóry) lub wgłębienia;
obecność „skórki pomarańczowej”, nieco przypominającej cellulit lub wciąganie skóry na piersi (wiążące się często z powstaniem specyficznych nierówności i zmarszczek);
pojawienie się nabrzmiałych, widocznych gołym okiem żył;
uczucie zwiększonego ucieplenia lub wręcz gorąca w piersi, pojawienie się zaczerwienionych plam lub innych przebarwień, których wcześniej nie było;
zmiany w obrębie brodawki sutkowej – jej wciągnięcie, zmiana kształtu lub też rogowacenie skóry na brodawce;
wyciek płynu z brodawki sutkowej – zarówno samoistny, jak i po jej ściśnięciu;
owrzodzenie skóry piersi;
ból o niezidentyfikowanym pochodzeniu, tkliwość piersi (utrzymująca się przez dłuższy czas, niezwiązana z cyklem menstruacyjnym).

Niepokój powinno wzbudzić przede wszystkim wyczucie niedostrzegalnego gołym okiem guzka. Zwykle zmiana taka jest twarda (twardsza niż węzły chłonne, tkanka tłuszczowa czy płaty gruczołu sutkowego – opisuje się ją jako przypominającą pestkę cytryny), nieruchoma, niedająca się przesunąć względem podłoża.

Gdy zauważysz jakiekolwiek niepokojące zmiany w którejkolwiek piersi podczas oglądania lub badania palpacyjnego – natychmiast zgłoś się do lekarza lub bezpośrednio na badanie USG, jeśli masz taką możliwość!!!

Więcej informacji o prawidłowym schemacie samobadania piersi (wraz z pomocnymi grafikami) znajdziesz w serwisie Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia: https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-prawidlowo-wykonac-samobadanie-piersi.

Samokontrola piersi a profilaktyka nowotworów – o czym należy pamiętać?

Samobadanie piersi powinno wykonywać się regularnie, raz w miesiącu:

kobiety miesiączkujące – pomiędzy 7. a 10. dniem cyklu miesiączkowego;
kobiety po menopauzie – należy wybrać na badanie stały dzień miesiąca – np. pierwszą niedzielę miesiąca lub dzień swoich urodzin;

Regularne dotykanie i oglądanie piersi jest szczególnie istotne w kontekście poznania ich struktury i wyglądu – tylko dzięki „nauczeniu się” własnych piersi jest się w stanie wychwycić nawet niewielkie zmiany (wzrokowo oraz palpacyjnie).

Badania obrazowe w profilaktyce nowotworów piersi

mammografia – to podstawowe, obrazowe badanie przesiewowe w profilaktyce raka piersi

Zalecenia wykonywania mammografii w różnych grupach wiekowych:

w wieku od 40 do 50 lat: mammografię przesiewową zaleca się wykonywać raz na 2 lata;
po 50. roku życia: kobiety powinny wykonywać mammografię raz w roku;
między 50. a 69. rokiem życia: wszystkie kobiety, które nie zachorowały na raka piersi, powinny regularnie poddawać się badaniom mammograficznym.

W Polsce od 1 listopada 2023 roku z bezpłatnej mammografii mogą korzystać kobiety w wieku od 45 do 74 lat. Od 2025 roku w Polsce mają być wykonywane tylko mammografie cyfrowe, a na badanie w ramach programu nie będzie potrzebne skierowanie.

USG piersi – badanie zaleca się wykonywać u kobiet powyżej 35. roku życia lub młodszych, zwłaszcza, jeśli występują dolegliwości lub są wyczuwalne nieprawidłowe zgrubienia w samobadaniu lub podczas badania fizykalnego. USG jest także badaniem z wyboru u kobiet w ciąży lub karmiących piersią. USG jest też badaniem uzupełniającym, jeśli podczas mammografii zostały stwierdzone zmiany, wymagające weryfikacji, a zwłaszcza badania biopsyjnego.

U kobiet obciążonych wywiadem rodzinnym (czyli nowotworami występującymi w poprzednich pokoleniach lub u rodzeństwa) bardzo ważne jest wykonanie badań genetycznych – obecności mutacji w genach BRCA1 oraz BRCA2.

Jeśli jesteś kobietą, u której w rodzinie występowały przypadki raka piersi, koniecznie poproś lekarza pierwszego kontaktu o skierowanie do poradni genetycznej lub genetyczno-onkologicznej!!!

Źródła: