Eozynofile to rodzaj białych krwinek. To właśnie one odpowiadają za wsparcie układu odpornościowego. Ich podwyższony poziom wskazuje, że organizm zmaga się z jakimś schorzeniem. Może to być zarówno łagodna alergia pokarmowa, jak i nowotwór. Co się dzieje, gdy eozynofilów jest za dużo?
Eozynofile są granulocytami kwasochłonnymi krwi. Ich rola jest ważna w procesach zapalnych, a także w stanach alergicznych oraz w reakcjach odpornościowych organizmu. Powstają na skutek oddziaływania na układ krwiotwórczy czynnika, który pobudza wytwarzanie kolonii granulocytów i makrofagów.
Eozynofile to jedna z frakcji białych krwinek, stanowiąca około 4% ich populacji. Kiedy dojrzeją, krążą we krwi od 13 do 18 godzin, po czym przenoszą się do tkanek i tam utrzymują się nawet kilka dni. Najwięcej eozynofilów występuje w skórze, układzie pokarmowym i układzie oddechowym. Komórki te odpowiadają za niszczenie pasożytów, wirusów i bakterii, a nawet komórek nowotworowych. Stymulują gojenie się ran i pobudzają układ odpornościowy.
Gdy poziom eozynofilów w morfologii krwi jest podwyższony (powyżej 0,5 G/L), określamy to jako eozynofilia. Przyczyną takiego stanu mogą być:
O hipereozynofilii (HE), czyli o nadmiernym podwyższeniu liczby eozynocytów mówi się, gdy ich poziom we krwi jest wyższy niż 1,5 G/L, a w tkankach mogą się pojawiać nacieki eozynofilowe. W takim wypadku poza podstawową diagnostyką zaleca się wykonanie badania morfologii krwi dwukrotnie w odstępie co najmniej miesiąca, by potwierdzić występowanie nadmiaru komórek kwasochłonnych, chyba że sytuacja kliniczna wymaga natychmiastowej reakcji.
Zespół hipereozynofilowy (HES) to sytuacja, w której we krwi obwodowej wykazano nadmiernie podwyższony poziom eozynofili (> 1,5 G/L), czyli HE, przy jednoczesnym uszkodzeniu narządu lub tkanki przez wspomniane wcześniej nacieki. Okazuje się, że każda hipereozynofilia, która powoduje takie uszkodzenia, powinna być określana jako zespół hipereozynofilowy. Można go stwierdzić także w przypadku hipereozynofilii , która utrzymuje się powyżej 6 miesięcy bez ustalonej przyczyny.
Białaczka eozynofilowa (CEL) jest wyodrębniana z zespołu hipereozynofilowego (HES). To choroba nowotworowa, która pojawia się w wyniku mutacji dotyczących komórek krwiotwórczych i klonalnego namnażania się komórek kwasochłonnych. Jednocześnie, podobnie jak przy przewlekłej białaczce szpikowej (CML), pojawiają się młode postacie komórkowe – blasty > 2% w krwiobiegu i/lub >5% w szpiku. W celu rozpoznania CEL konieczne jest wykluczenie innych chorób mieloproliferacyjnych (m.in. CML, PV, PMF, ET). W morfologii krwi mogą występować niedokrwistość i małopłytkowość.
To rzadkie choroby, które dotykają osób między 20 a 50 rokiem życia. Znacznie częściej zapadają na nie mężczyźni niż kobiety.
W momencie rozpoznania zespołu hipereozynofilowego chorzy zazwyczaj nie skarżą się na żadne dolegliwości lub są to dolegliwości ogólne, takie jak osłabienie, zmęczenie, bóle głowy, bóle brzucha, wzmożone pocenie się albo zmiany skórne. W łagodnej postaci choroby rzadko występują uszkodzenia narządów.
Ogólne objawy HES stanowią wynik uwalniania dużej ilości cytokin (białek) przez eozynofile. U około 20% Pacjentów mogą występować objawy ze strony układu krążenia, które mogą dotyczyć:
U około połowy chorych mogą występować objawy związane z układem oddechowym. Są one związane z naciekami eozynofilowymi w płucach, zatorowością płucną lub niewydolnością serca. Do takich objawów należą przewlekły, suchy kaszel oraz duszność.
Szacuje się, że około 55% Pacjentów zmaga się z dolegliwościami skórnymi. Mogą to być wysypki, pokrzywki, obrzęki naczynioruchowe, świąd, grudki lub guzki. Podobna grupa zostaje dotknięta objawami neurologicznymi:
U sporej części Pacjentów pojawiają się zaburzenia i objawy w zakresie przewodu pokarmowego: bóle brzucha, wymioty i biegunka. Mogą wystąpić również powiększenie wątroby lub śledziony (w wyniku nacieków), węzłów chłonnych, bóle mięśni i stawów (przy uwalnianiu cytokin) czy zaburzenia widzenia (skutek zakrzepicy).
W większości przypadków liczba leukocytów jest zwiększona. Niedokrwistość obserwowana jest u ponad 50% chorych, a małopłytkowość u 31%.
Nadpłytkowość występuje rzadziej (15%). Narządy, które najczęściej objęte są naciekiem kwasochłonnym niezależnie od wariantu HES, to: skóra (69%), płuca (44%), przewód pokarmowy (38%), układ nerwowy (21%), serce (20%) i śledziona (10%).
Do zdiagnozowania zespołu hipereozynofilowego potrzebne są wyniki wielu badań. To między innymi testy morfologiczne. Obejmują one trzy obszary:
W celu wykluczenia innych chorób mieloproliferacyjnych wykonuje się badania cytogenetyczne i molekularne, charakterystyczne dla tych chorób. Pomocniczo zleca się wykonanie badań EKG oraz w zależności od objawów i podejrzeń innych badań obrazowych lub endoskopowych.
Co ważne, HES może zostać stwierdzony dopiero w sytuacji, kiedy u Pacjenta z hipereozynofilią (HE) nie zostaje zdiagnozowana inna choroba, która może spowodować uszkodzenia narządowe.
Objawy przewlekłej białaczki eozynofilowej są podobne, jak w przypadku zespołu hipereozynofilowego. Często w chwili rozpoznania choroby pacjenci nie skarżą się na żadne dolegliwości. Objawy pojawiają się stopniowo. Do symptomów CEL należą:
Oprócz tego występują podobne jak przy HES objawy ze strony układów krążenia, pokarmowego, nerwowego i oddechowego, a także skóry, mięśni, stawów i oczu.
Klasyczna przewlekła białaczka eozynofilowa jest rozpoznawana wtedy, gdy występują HE, klonalne zmiany w szpiku z blastami > 5% a krwi >2% przy jednoczesnym braku cech dla innych chorób mieloproliferacyjnych lub przebiegających z eozynofilią.
Możliwe jest również występowanie nowotworu z obrazem CEL przy obecności mutacji, której wynikiem jest fuzja genów FIP1L1 oraz PDGFRA. Nowy gen fuzyjny koduje kinazę tyrozynową, czyli enzym inicjujący podział komórek. Kiedy działanie kinazy jest zaburzone, komórki mnożą się w sposób niekontrolowany, co prowadzi do rozwoju białaczki.
Reasumując, przewlekłą białaczkę eozynofilową (CEL) można rozpoznać na podstawie następujących kryteriów:
Aby stwierdzić CEL, Pacjent musi spełniać wszystkie kryteria dotyczące zespołu hipereozynofilowego i dodatkowo musi występować u niego co najmniej jedno dodatkowe:
Osoby, u których liczba eozynofilów nie przekracza 5,0 G/L i u których nie występują zmiany narządowe, przede wszystkim wymagają diagnostyki przyczyny odczynu eozynofilowego i leczenia objawowego. . Często reaktywna eozynocytoza może ustępować samoistnie w ciągu kilku dni lub tygodni a leki mogą uśmierzać ewentualne dolegliwości. Jeśli liczba komórek kwasochłonnych krwi jest wyższa niż 5,0 G/L, stwarza dla Pacjenta ogromne zagrożenie z powodu dużego wyrzutu cytokin prozapalnych.
Narządy mogą ulec poważnym uszkodzeniom nawet jeśli nie są jeszcze dotknięte zmianami naciekowymi. W takiej sytuacji zaleca się szybkie wdrożenie cytoredukcji. Stosowane metody to:
Terapia CEL polega na podawaniu chorym glikokortykosteroidów (GKS). W przypadku obecności fuzyjnego genu FIP1L1-PDGFRA pacjenci dobrze reagują na leczenie imatynibem. W ciągu 1 do 4 tygodni dochodzi do remisji hematologicznej, czyli cofnięcia się objawów choroby i powrotu wyników badań krwi do normy. Większość Pacjentów uzyskuje także remisję molekularną, co oznacza możliwość przerwania leczenia.
W razie braku skuteczności GKS Stosuje się też inną linię leczenia z wykorzystaniem hydroksykarbamidu lub interferonu α. U wybranych chorych wykonuje się allogeniczne przeszczepienia szpiku, choć nie jest to zalecane w każdym przypadku, zwłaszcza u Pacjentów w podeszłym wieku. W niektóych przypadkach można rozważać leczenie eksperymentalne poprzez stosowanie przeciwciał monoklonalnych.
Wyleczenie jest możliwe w przypadku HES wtórnego, jeśli usunie się jego przyczynę. Warto jednak pamiętać, że długo nieleczona choroba może wywołać nieodwracalne uszkodzenia narządów. W przypadku HES pierwotnych leczenie prowadzi do zmniejszenia poziomu eozynofili i wycofania się objawów.
Mimo to Pacjent powinien znajdować się pod stałą kontrolą specjalistów, zwykle w poradni hematologicznej. Musi regularnie wykonywać badania krwi oraz badania zajętych przez chorobę narządów. Prawdopodobieństwo przeżycia wynosi 10 lat dla 80% Pacjentów i 20 lat dla 72% Pacjentów.
Białaczka eozynofilowa to poważna choroba przewlekła. W sytuacjach, kiedy możliwe jest leczenie imatynibem, rokowania są bardzo dobre, natomiast jeśli jest to CEL bez odpowiednich cech molekularnych, rokowanie jest poważne. CEL może transformować w ostrą białaczkę szpikową, w której drastycznie zmniejsza się produkcja białych i czerwonych krwinek oraz płytek krwi. W takiej sytuacji rokowania nie są pomyślne, a leczenie przebiega tak, jak przy ostrych białaczkach.
Zdarza się, że choroba ma łagodny przebieg, jednak ulega progresji. Gdy tak się stanie, w krótkim czasie dochodzi do poważnych zmian w narządach, co prowadzi do zgonu. Przyczyną śmierci jest zwykle niewydolność serca lub wspomniana wcześniej transformacja w ostrą białaczkę szpikową.
Dowiedz się więcej o procesie rejestracji i wymaganiach wobec Dawców szpiku. Sprawdź, czy możesz zostać Dawcą i podarować komuś drugą szansę na życie!
Źródła:
https://journals.viamedica.pl/acta_haematologica_polonica/article/download/83806/62962
Szczeklik A. - Choroby wewnętrzne. Tom II
https://www.mp.pl/pacjent/hematologia/choroby/275978,zespoly-hipereozynofilowe