Ogólnopolski Dzień Transplantacji z perspektywy Fundacji DKMS

Rozwój transplantologii i dawstwa szpiku jest efektem wieloletniej pracy wielu wybitnych specjalistów, bezprecedensowych odkryć oraz licznych prób, podjętych w XX wieku.

26.02.2021

Rozwój transplantologii i dawstwa szpiku jest efektem wieloletniej pracy wielu wybitnych specjalistów, bezprecedensowych odkryć oraz licznych prób, podjętych w XX wieku. Pierwsze na świecie próby przeszczepienia szpiku przeprowadzono w 1938 roku we Lwowie, pod czujnym okiem prof. Jana Raszka, a w 1990 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny, za badania nad przeszczepieniem szpiku jako metodą leczenia białaczki, otrzymał prof. Edward Donnall Thomas. Dziś transplantacja szpiku lub krwiotwórczych komórek macierzystych ratuje życie Pacjentom całym świecie, którzy walczą z nowotworami krwi. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie niespokrewnieni Dawcy szpiku.

Pierwsze sukcesy transplantologiczne w Polsce

Pierwsze – i pierwsze udane – przeszczepienie szpiku allogenicznego w Polsce przeprowadził w 1984 roku wraz z zespołem prof. Wiesław Jędrzejczak. Sześcioletnia Pacjentka otrzymała wówczas szpik od swojej siostry. W 1997 r. prof. Jerzy Hołowiecki przeprowadził w Katowicach pierwszy w Polsce przeszczep szpiku od Dawcy niespokrewnionego - Pacjentką była Urszula Jaworska. To tylko część długiej listy sukcesów polskich specjalistów, którzy swoimi osiągnięciami zapisali się na kartach historii transplantologii hematologicznej.

Kiedy wymagane jest przeczepienie szpiku?

W Polsce co 40 min ktoś dowiaduje się, że cierpi na białaczkę lub inny nowotwór krwi, a około 700 Pacjentów rocznie zostaje zakwalifikowanych do przeszczepienia szpiku lub krwiotwórczych komórek macierzystych. Dla wielu z nich jedyną szansą na życie jest Dawca niespokrewniony, tzw. „bliźniak genetyczny”.

Przeszczepienia szpiku lub krwiotwórczych komórek macierzystych dokonuje się głównie u Pacjentów, którzy zmagają się z chorobami układu krwiotwórczego, a należą do nich między innymi: białaczki, chłoniaki, zespoły mieloproliferacyjne, a także choroby nienowotworowe, jak: ciężka niedokrwistość aplastyczna, inne ciężkie zaburzenia krwinek czerwonych i granulocytów, ciężkie, wrodzone niedobory odporności u dzieci, choroby metaboliczne.

Czy Dawca i Biorca muszą mieć ze sobą coś wspólnego?

Szanse na znalezienie „bliźniaka genetycznego” dla Pacjenta, chorującego na nowotwór krwi, są małe. Prawdopodobieństwo wynosi 1:20 000, a w przypadku rzadkiego genotypu – aż 1 do kilku milionów. Wszystko za sprawą różnorodności genów układu HLA (Human Leukocyte Antigen), dającym nam aż 5 miliardów kombinacji! Żeby mogło dojść do przeszczepienia, zgodność pomiędzy Dawcą a Biorcą powinna wynosić 10/10 cech tkankowych. W wyjątkowych sytuacjach uwzględnia się Dawcę, który jest zgodny z Pacjentem 9/10 lub 8/10. Współczesna transplantologia dąży do tego, aby kwalifikując do przeszczepienia Dawcę i Biorcę, uzyskać pomiędzy nimi pełną zgodność w zakresie HLA, która mniejsza ryzyko powikłań po transplantacji.

Jakie są rodzaje przeszczepień?

W zależności od tego, kto jest Dawcą dla Pacjenta, wyróżniamy dwa rodzaje przeszczepień:

Przeszczep allogeniczny to rodzaj transplantacji, w której Dawcą jest osoba spokrewniona z Pacjentem lub niespokrewniona. Tylko 25 proc. chorych znajduje zgodnego Dawcę rodzinie – pozostałe 75 proc. chorych wymaga przeszczepienia szpiku od Dawcy niespokrewnionego, którego poszukuje się pośród osób zarejestrowanych w bazach Dawców.

Przeszczep autologiczny, czyli inaczej autotransplantacja. Polega na podaniu Pacjentowi jego własnych komórek – Biorca jest dla siebie Dawcą. Zanim to nastąpi, chory poddawany jest intensywnemu leczeniu przeciwnowotworowemu, aby wywołać stan remisji choroby, w trakcie którego zostaną pobrane od niego komórki, następnie zamrożone i podane w odpowiednim czasie.

Pobrania 2020- Statystyki Poltransplant

Według danych Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej, w 2020 roku przeprowadzono 1 391 pobrań od Dawców zarejestrowanych w CRNPDSiKP – 118 pobrań od Dawców odbyło się metodą talerza z kości biodrowej, a 1 181 to pobrania krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi obwodowej. Krwiotwórcze komórki macierzyste otrzymało 283 polskich Pacjentów oraz 1 097 Pacjentów zza granicy. W Centralnym Rejestrze Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej jest zarejestrowanych 1 917 214 aktywnych Dawców.

Rok 2020 był bardzo trudny dla całej służby zdrowia w Polsce. Oczywiście problemy związane z pandemią miały wpływ także na medycynę transplantacyjną, liczbę wykonanych pobrań, przeszczepień narządów oraz komórek krwiotwórczych. Należy jednak podkreślić, że polskie ośrodki nie zaprzestały wykonywania planowanych pobrań i przeszczepień komórek krwiotwórczych, ale starały się mimo przeszkód oraz komplikacji kontynuować działalność transplantacyjną. Dotyczyło to pobrań wykonywanych nie tylko dla polskich, ale także dla zagranicznych Biorców. mówi Małgorzata Dudkiewicz, kierownik zespołu Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej POLTRANSPLANT.

Najważniejsze wyzwanie, któremu musiały stawić czoła polskie ośrodki Dawców szpiku i ośrodki transplantacyjne, to umożliwienie transportu preparatów krwiotwórczych komórek macierzystych do innych krajów, pomimo szczelnego zamknięcia granic w początkowej fazie pandemii. Dzięki współpracy ze Strażą Graniczną i Ministerstwem Zdrowia udało się utrzymać ciągłość transportu komórek krwiotwórczych dla polskich oraz zagranicznych Pacjentów. Wyzwaniem było także stworzenie procedur, zapewniających bezpieczeństwo Dawcom i personelowi ośrodków pobierających w trakcie procedury pobrania komórek. Dzięki współpracy między innymi z ośrodkami Dawców, ośrodkami transplantacyjnymi, konsultantami krajowymi, Ministerstwem Zdrowia i Poltransplantem udało się sformułować ogólne wytyczne i zapewnić przynajmniej częściowe finansowanie testowania Dawców szpiku w trakcie procedur pobrania. – dodaje Małgorzata Dudkiewicz.

Dawcy szpiku Fundacji DKMS

Aktualnie w bazie Dawców szpiku Fundacji DKMS zarejestrowanych jest 1 770 345 potencjalnych Dawców szpiku. W 2020 roku odbyły się 1 233 pobrania krwiotwórczych komórek macierzystych, w tym 35 ponownych pobrań, od Dawców zarejestrowanych w bazie Fundacji DKMS. 1 115 donacji przeprowadzono za pomocą aferezy, czyli częściej stosowanej – bo aż w 85% przypadków - metody pobrania, która przypomina donację krwi. Przy pozostałych 118 pobraniach od Dawców pobrano szpik z talerza kości biodrowej. Przeszczepienie krwiotwórczych komórek macierzystych jest metodą leczenia, która daje nadzieję na pokonanie wielu chorób układu krwiotwórczego i ratuje życie Pacjentom.

Pomimo ponad 1,7 mln osób zarejestrowanych w bazie Fundacji DKMS, nadal co 5. Pacjent nie znajduje swojego „bliźniaka genetycznego”, dlatego tak ważne zarówno dla Pacjentów, jak i rozwoju transplantologii jest to, aby kolejne osoby rejestrowały się w bazach Dawców. Dzięki Dawcom szpiku coraz więcej Pacjentów otrzymuje szansę na życie.

## missing element ##