Grupa krwi – co to znaczy?
Grupy krwi identyfikują obecność określonych antygenów (substancji wykazujących zdolność do łączenia się ze swoistymi przeciwciałami) lub brak ich obecności na powierzchni krwinek czerwonych (erytrocytów).
Dotychczas wykryto >350 antygenów, sklasyfikowanych w 36 układów grupowych, jednak nie wszystkie antygeny mają znaczenie kliniczne. W codziennej praktyce najważniejsze znaczenie mają układy grup krwi AB0 i Rh. Jakie grupy krwi w obrębie układu AB0 wyróżniamy u człowieka i czym się charakteryzują?
Grupy krwi – podział i klasyfikacja
Każda osoba na świecie posiada określoną grupę krwi. Łatwo można zauważyć, że składa się ona z dwóch członów. Pierwszy z nich to tak zwany układ AB0, a drugi – układ Rh. W praktyce oznacza to, że u ludzi występują grupy krwi A, B, AB oraz 0 wraz z oznaczeniem Rh+ lub Rh- (przykłady to grupa krwi B Rh-, krew 0 Rh+, A Rh- czy też AB Rh+). Podejrzewa się, że grupy krwi (tak jak antygeny HLA) mogą predestynować do występowania różnych chorób (w tym nowotworów) i wciąż trwają badania nad „właściwościami” poszczególnych grup.
Przeczytaj też: Skład krwi i funkcje składników krwi
Oznaczenie grupy krwi – badanie grupy krwi
Niemal każdy człowiek choć raz w życiu miał oznaczoną grupę krwi, a wiedza ta jest konieczna w wielu procedurach medycznych – badanie grupy krwi i czynnika Rh jest ważne przy transfuzji krwi, w trakcie hospitalizacji po wypadkach i urazach czy podczas ciąży, kiedy sprawdza się ryzyko konfliktu serologicznego (niezgodność grup krwi matki i płodu). Obecnie przed planowymi procedurami konieczne jest oznaczenie potwierdzonej grupy krwi-czyli pobranie próbek dwukrotnie, w odstępie czasu, z innego wkłucia. Jeśli grupa krwi była w przeszłości oznaczona i jest udokumentowana, potwierdza się ją pojedynczym pobraniem.
Sprawdź też: Dziedziczenie grup krwi i konflikt serologiczny
Grupa krwi A – występowanie, antygeny i charakterystyka
Grupa krwi A jest najczęściej występującą w Polsce – szacuje się, że ma ją około 40% mieszkańców naszego kraju. Mutacja krwi, dzięki której nastąpiło wykształcenie się grupy A miała miejsce prawdopodobnie około 20 tysięcy lat przed naszą erą. Posiadacze tej grupy na powierzchni czerwonych krwinek mają antygen A, a jednocześnie produkują przeciwciała anty-B obecne w surowicy krwi. Oznacza to, że osoba mająca grupę krwi A, może otrzymać transfuzje preparatów krwiopochodnych grupy krwi 0 oraz A (ze zgodnymi grupami Rh), a sam z kolei jest odpowiednim dawcą krwi dla osób z grupami AB oraz A (również z uzgodnionymi grupami Rh).
Grupa krwi B – występowanie i charakterystyka
Szacuje się, że grupa krwi B występuje u około 19% Polaków. U osób posiadających właśnie tę grupę, na powierzchni erytrocytów obecny jest antygen B, a w osoczu i surowicy powstają przeciwciała anty-A. Wynika z tego, że osoba z grupą krwi B może być dawcą krwi dla chorego z grupą AB oraz B (przy zgodności grup Rh), a sam jest biorcą grup 0 oraz B (znów – przy zgodności układów Rh).
Grupa krwi AB – występowanie i charakterystyka
Posiadaczy i posiadaczek grupy krwi AB jest w Polsce (i na świecie) najmniej – bo około 8%. U osób z tą grupą krwi na powierzchni czerwonych krwinek znajdują się zarówno antygeny A, jak i antygeny B, natomiast w surowicy nie ma przeciwciał anty-A ani anty-B – to sprawia, że stają się oni tak zwanymi „uniwersalnymi biorcami” – mogą bowiem otrzymywać zarówno krew z grup A, B, jak i 0 czy AB (przy zgodności układu Rh w przypadku obecności grupy Rh-, ponieważ osoby z grupą AB Rh+ mogą otrzymać dowolną grupę – niezależnie od oznaczenia Rh). Niestety, jeśli chodzi o dawstwo, to osoby z grupą AB mogą oddawać krew jedynie posiadaczom i posiadaczkom tej samej grupy – AB.
Poza antygenami A i B znaczenie ma też antygen D. Jeżeli we krwi jest obecny antygen D, grupa krwi jest określana jako Rh dodatnia. U osób Rh-ujemnych nie występuje antygen D.
Grupa krwi 0 - występowanie i charakterystyka
Grupa krwi 0 występuje u około 33% osób żyjących w Polsce. Na powierzchni erytrocytów u osób z tą grupą nie stwierdza się zarówno antygenów A, jak i B, natomiast w osoczu produkowane są przeciwciała anty-A oraz anty-B. Jak można się domyślić, w praktyce oznacza to, że osoby z grupą krwi 0 są tzw. „uniwersalnymi dawcami” krwi, ale same mogą otrzymać jedynie własną grupę (ze zgodnym parametrem Rh).
Przeczytaj też: Grupa krwi – czy musi być taka sama u Dawcy i Biorcy?
Najrzadsza grupa krwi w Polsce i na świecie
Najrzadszą grupą krwi, zarówno w Polsce (posiada ją około 1% populacji), jak i na świecie (około 0,5% populacji), jest AB Rh-. W Polsce najczęściej występuje grupa A Rh+ (około 32% populacji), natomiast na świecie najliczniejsza jest grupa 0 Rh+ (około 42% populacji).
Grupa krwi a transplantacja
Antygeny układu AB0 to cukry, występują nie tylko na krwinkach czerwonych, ale również na innych komórkach krwi i na komórkach innych tkanek, natomiast antygeny Rh to białka występujące tylko na erytrocytach.
Krwiotwórcze komórki macierzyste nie wykazują na powierzchni antygenów AB0, dlatego przy doborze dawcy nie jest konieczna zgodność z biorcą. Jak wynika z powyższego akapitu, zgodność grupy krwi jest istotna przy przeszczepianiu narządów.
Sprawdź: Czy grupa krwi może się zmienić po przeszczepieniu?
Źródła:
1. Charakterystyki krwi grupy A, B, AB i grupy 0 [w:] Europejska Fundacja Honorowego dawcy krwi - www.krewniacy.pl, dostęp online: 28.09.2023
2. B. Michalewska, Grupy krwi [w:] Interna Szczeklika 2018, 1909-1910.
3. P. Łaguna, B. Michalewska, Grupy krwi [w:] Podręcznik Pediatrii Medycyny Praktycznej, dostęp online: 28.09.2023
4. Lek. M. Wiercińska, Grupa krwi - jakie są grupę krwi, dziedziczenie [w:] Medycyna Praktyczna, 08.05.2023
5. B. Michalewska, J. Bednarz, Wybrane doniesienia na temat aktualnej wiedzy o grupach krwi [w:] Journal od Transfusion Medicine 2012, tom 5, nr 1