Co to jest szpik kostny? Czym są komórki macierzyste?
Chociaż powszechnie używamy pojęcia Dawca szpiku, to jednak bardziej precyzyjnym określeniem jest Dawca krwiotwórczych komórek macierzystych. Jaka jest między nimi różnica i czym tak naprawdę leczy się choroby szpiku oraz inne choroby związane z układem krwionośnym?
CO TO JEST SZPIK KOSTNY?
Szpik kostny to najważniejszy narząd krwiotwórczy u ludzi, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. U osób dorosłych znajduje się wewnątrz takich kości, jak: żebra, miednica, kręgi, kości czaszki czy mostek i stanowi około 5% masy ciała. Istnieją dwa rodzaje szpiku kostnego: szpik kostny czerwony i żółty szpik kostny. Szpik kostny, który odpowiada za produkcję krwi nazywamy czerwonym szpikiem kostnym (istnieje również żółty, składający się głównie z komórek tłuszczowych), pełni on kluczową rolę w hematopoezie. U noworodków czerwony szpik kostny wypełnia wszystkie kości, ale od 4. roku życia zaczyna ulegać zanikowi. Jest to jedna z przyczyn występowania u dzieci ostrych odmian chorób układu krwiotwórczego, głównie białaczki. Ilość aktywnego szpiku dostosowuje się do potrzeb organizmu – największa jest u osób młodych i prowadzących aktywny tryb życia. Szpik kostny żółty powstaje w wyniku przekształcenia czerwonego szpiku kostnego i nie występuje u dzieci. Szpik żółty odpowiada za magazynowanie komórek tłuszczowych, czyli adipocytów, które organizm może wykorzystać jako źródło energii.
CZYM SĄ KRWIOTWÓRCZE KOMÓRKI MACIERZYSTE?
W szpiku kostnym, chociaż stosunkowo nieliczne, najważniejsze są krwiotwórcze komórki macierzyste. I to właśnie one pomagają chorym zacząć produkować „zdrową krew”. Mnożąc się przez całe życie człowieka, dają początek krwinkom macierzystym, z których powstają następnie krwinki czerwone, płytki krwi oraz krwinki białe. Liczba krwiotwórczych komórek macierzystych we krwi jest w normalnej sytuacji bardzo niska. W celu przeprowadzenia pobrania, które odbywa się najczęściej z krwi obwodowej, należy zwiększyć ich liczbę poprzez podanie wcześniej tzw. czynnika wzrostu.
SKĄD WZIĘŁO SIĘ POJĘCIE DAWSTWA SZPIKU?
Przeszczepianie komórek krwiotwórczych obejmuje różne sposoby transplantacji, w zależności od źródła komórek – przeszczep szpiku pobranego operacyjnie z talerza kości biodrowej oraz przeszczepienie komórek macierzystych odseparowanych z krwi obwodowej. Dlatego też termin „przeszczepianie komórek krwiotwórczych” uważany jest za bardziej precyzyjny niż popularne określenie „przeszczepienie szpiku”. Początkowo pobranie szpiku z talerza kości biodrowej było główną metodą pozyskania materiału do przeszczepu szpiku, obecnie jednak stanowi tylko 10% procent przypadków – określenie „przeszczep szpiku kostnego” jednak pozostało w użyciu.
Choroby szpiku kostnego a Dawcy szpiku
Choroby szpiku kostnego, takie jak białaczka, anemia aplastyczna, szpiczak mnogi (rozsiany nowotwór szpiku kostnego) czy chłoniaki, mogą wymagać przeszczepu szpiku kostnego. Diagnostyka tych chorób obejmuje badania genetyczne i środowiskowe, a leczenie często polega na specjalistycznych lekach lub przeszczepie szpiku od zdrowego Dawcy.
W Polsce zarejestrowanych jest ponad 2,1 miliona Dawców krwiotwórczych komórek macierzystych, z czego w bazie Fundacji DKMS ponad 2 miliony. Na całym świecie zarejestrowanych jest ponad 41 milionów potencjalnych Dawców, którzy pewnego dnia mogą zostać faktycznym Dawcą szpiku kostnego.
Mimo to poszukiwanie bliźniaka genetycznego jest bardzo trudne, jak szukanie igły w stogu siana. Dla wielu Pacjentów wciąż nie można znaleźć osoby, która mogłaby uratować ich życie.
