Chłoniak Hodgkina (ziarnica złośliwa) – objawy, rokowania, leczenie
Skrót – najważniejsze informacje:
- Chłoniak Hodgkina to nowotwór układu limfatycznego, charakteryzujący się obecnością nieprawidłowych komórek Hodgkina oraz Reed-Sternberga.
- Choroba występuje najczęściej u młodych dorosłych.
- Objawy to między innymi powiększenie węzłów chłonnych, nocne poty, gorączka, spadek masy ciała, osłabienie organizmu.
- Diagnostyka choroby obejmuje między innymi badania krwi, biopsję zajętych węzłów chłonnych, badania obrazowe (badanie PET-TK, tomografię komputerową).
- Leczenie to zazwyczaj chemioterapia skojarzona z leczeniem celowanym i w określonych wskazaniach radioterapią.
- Rokowanie zależy od stadium choroby, ale w większości przypadków możliwe jest całkowite wyleczenie chłoniaka Hodgkina
- Po leczeniu wskazane są regularne kontrole stanu zdrowia pacjenta.
Chłoniak Hodgkina – co to jest?
Chłoniak Hodgkina to nowotwór złośliwy wywodzący się z limfocytów B – komórek odpowiedzialnych za odpowiedź immunologiczną organizmu. Charakterystyczną cechą tego chłoniaka jest obecność nieprawidłowych komórek Reed-Sternberga i komórek Hodgkina, wraz z komórkami odczynowymi (zapalnymi). Ziarnica złośliwa rozwija się najczęściej w węzłach chłonnych, ale może też obejmować śledzionę, grasicę czy – rzadziej – szpik kostny lub wątrobę.
Chłoniak Hodgkina a inne nowotwory węzłów chłonnych
Chłoniaki dzielimy na chłoniaka ziarniczego (tj. chłoniaka Hodgkina) i chłoniaki nieziarnicze (chłoniaki nie-Hodgkinowskie, skrótowo określane jako NHL od angielskiego Non-Hodgkin lymphomas). Chłoniaki nieziarnicze klinicznie dzieli się na:
- powolne (indolentne) – rozwijają się wolno, mają wieloletni przebieg z okresami remisji i nawrotów, ale z reguły nie są nowotworami w pełni wyleczalnymi; przykładami są chłoniak grudkowy czy chłoniak strefy brzeżnej;
- agresywne – dają objawy szybciej, niż chłoniaki powolne, a chorzy bez podjęcia terapii przeżywają od kilku do kilkunastu miesięcy. Chłoniakiem agresywnym jest między innymi chłoniak rozlany z dużych komórek B czyli najczęściej występujący rodzaj chłoniaka;
- bardzo agresywne – dają gwałtowne objawy i wymagają natychmiastowego leczenia. Szacuje się, że chorzy bez leczenia onkologicznego przeżywają po diagnozie od kilku do kilkunastu tygodni; chłoniakiem bardzo agresywnym jest chłoniak Burkitta.
Chłoniak Hodgkina rozwija się lokalnie najczęściej w węzłach chłonnych i dobrze odpowiada na terapię zwłaszcza przy wczesnym wykryciu i braku niekorzystnych czynników rokowniczych. Więcej informacji o rodzajach chłoniaków znajduje się w artykule Jakie są rodzaje chłoniaków?, do którego lektury serdecznie zachęcamy.
Stopnie zaawansowania ziarnicy
Stopień zaawansowania choroby określa się według tak zwanej klasyfikacji Ann Arbor z modyfikacją z Lugano.
Chłoniak Hodgkina – przyczyny
Dokładna etiologia chłoniaka Hodgkina nie jest do końca poznana. Za potencjalne czynniki sprzyjające rozwinięciu się ziarnicy złośliwej uważa się:
- infekcje wirusowe (EBV, CMV, HTVL-1, HTLV-II, HHV-6);
- niedobory odporności (w również wywołane zakażeniem HIV), przyjmowanie leków immunosupresyjnych;
- predyspozycje genetyczne (o osób blisko spokrewnionych z pacjentem z chłoniakiem Hodgkina ryzyko zachorowania jest 3-5 krotnie wyższe, u bliźniaków jednojajowych już około 100-krotnie wyższe w porównaniu z populacją ogólną);
- ekspozycję na promieniowanie jonizujące.
Chłoniak Hodgkina – objawy
Objawy mogą być niespecyficzne, dlatego choroba bywa trudna do rozpoznania na wczesnym etapie Najczęściej występujące symptomy obejmują:
- bezbolesne powiększenie węzłów chłonnych (najczęściej szyjnych, pachowych, węzłów chłonnych śródpiersia, rzadziej węzłów poniżej przepony – pachwinowych, zaotrzewnowych) – zajęte przez chorobę węzły mogą zlewać się ze sobą tworząc pakiety węzłowe nierzadko widoczne jako guzy podskórne,
- utrzymująca się gorączka lub stany podgorączkowe bez wyraźnej przyczyny (np. bez współistniejących objawów infekcji górnych dróg oddechowych);
- zlewne poty, występujące najczęściej w porze nocnej;
- utrata masy ciała bez wyraźnej przyczyny,
- uczucie przewlekłego zmęczenia, obniżenie tolerancji wysiłku fizycznego;
- duszności, problemy z oddychaniem, rzadziej – kaszel;
- bóle kostno-stawowe,
- bóle w okolicy węzłów chłonnych po spożyciu alkoholu (objaw rzadki ale charakterystyczny dla tej choroby).
Czy ziarnica złośliwa daje objawy skórne?
Chłoniak Hodgkina może powodować objawy skórne, chociaż nie są one dominujące. Należą do nich:
- świąd skóry (często uporczywy, uogólniony);
- wysypki lub plamy, zwykle pojawiające się w fałdach skórnych i/lub w obrębie kończyn;
- suchość i nadwrażliwość skóry.
Objawy te bywają mylone z reakcjami alergicznymi lub chorobami dermatologicznymi, dlatego przy ich współwystępowaniu z symptomami wymienionymi powyżej, zarówno lekarz diagnozujący pacjenta, jak i sam pacjent powinni zachować czujność onkologiczną.
Proces diagnostyczny w przypadku chłoniaka Hodgkina obejmuje:
- badania obrazowe: standardowym badaniem pozwalającym określić stopień zaawansowania choroby jest pozytonowa tomografia emisyjna (PET-TK), wykorzystywana jest także tomografia komputerowa pozwalająca precyzyjnie określić rozmiary zmian nowotworowych;
- badania laboratoryjne krwi i moczu: morfologia krwi obwodowej, OB, szeroki panel badań biochemicznych oraz wirusologicznych
- biopsja węzła chłonnego – kluczowe badanie potwierdzające rozpoznanie chłoniaka. Do badania pobiera się najczęściej cały węzeł chłonny lub rzadziej wycinek z zajętego procesem chorobowym narządu;
- badanie szpiku kostnego – wykonywane w przypadku podejrzenia zajęcia szpiku.
Chłoniak Hodgkina – leczenie
Leczenie zależy od stadium choroby, wieku pacjenta i ogólnego stanu zdrowia. Najczęściej stosowane są:
- chemioterapia radykalna – jest to podstawowa metoda leczenia chłoniaka Hodgkina;
- radioterapia – stosowana miejscowo najczęściej w wczesnych stadiach zaawansowania choroby, w skojarzeniu z chemioterapią;
- immunoterapia – coraz częściej wykorzystywana, szczególnie w przypadkach nawrotu lub oporności na leczenie.
- przeszczepienie macierzystych komórek krwiotwórczych – leczenie stosowane w kolejnych nawrotach choroby, najczęściej autologiczne (z komórek macierzystych pochodzących od samego pacjenta).
Chłoniak Hodgkina – rokowanie
Rokowanie przy chłoniaku jest na ogół bardzo dobre, szczególnie przy wczesnym rozpoznaniu. Szacuje się, że obecnie u 80-90% pacjentów uzyskuje się trwałe wyleczenie choroby. Natomiast u 10-15% osób z diagnozą chłoniaka Hodgkina postawioną we wczesnym stadium oraz u 25-30% chorych z rozpoznaniem w stadium zaawansowanym może dojść do nawrotu (z ryzykiem wtórnej oporności na leczenie).
Czy chłoniak Hodgkina jest wyleczalny?
Tak – chłoniak Hodgkina jest jednym z najlepiej rokujących nowotworów układu chłonnego. Większość pacjentów osiąga trwałe wyleczenie. Kluczowe jest oczywiście szybkie rozpoznanie choroby oraz wdrożenie właściwego leczenia.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia chłoniaka Hodgkina?
Po zakończeniu terapii niezbędne są regularne kontrole stanu zdrowia pacjenta, uwzględniające między innymi:
- wizyty w poradni hematologiczno-onkologicznej,
- badania laboratoryjne krwi uwzględniające ocenę morfologii krwi, badania biochemiczne (np. LDH, TSH i inne).
- w razie podejrzenia wznowy ponowna diagnostyka obrazowa – np. tomografia komputerowa, badanie PET-TK.
U części pacjentów mogą wystąpić późne powikłania leczenia (takie jak problemy z układem sercowo-naczyniowym czy oddechowym, zaburzenia hormonalne, zaburzenia płodności) czy wznowy choroby, dlatego długoterminowa opieka wielospecjalistyczna jest szczególnie ważna.
Chłoniak Hodgkina – najczęściej zadawane pytania
Co to jest ziarnica złośliwa (chłoniak Hodgkina)?
Ziarnica złośliwa, czyli chłoniak Hodgkina, to nowotwór układu chłonnego, który rozwija się z limfocytów B. Choroba charakteryzuje się obecnością nietypowych komórek Reed-Sternberga w węzłach chłonnych.
Czy chłoniak Hodgkina jest nowotworem węzłów chłonnych?
Tak, chłoniak Hodgkina to nowotwór wywodzący się z węzłów chłonnych i obejmujący układ limfatyczny. Może też rozsiewać się do obszarów pozawęzłowych – na przykład wątroby, śledziony, szpiku, rzadziej do narządów pozalimfatycznych (kości, nerek, macicy, jajników, skóry, ośrodkowego układu nerwowego, jader).
Czy chłoniak Hodgkina boli?
W większości przypadków chłoniak Hodgkina nie powoduje bólu. Wyjątkiem jest ból węzłów po spożyciu alkoholu – objaw rzadki, ale charakterystyczny dla rozwijającego się nowotworu.
Jak wygląda chłoniak Hodgkina?
Chłoniak Hodgkina nie ma typowego wyglądu zewnętrznego, ale może objawiać się powiększonymi węzłami chłonnymi. Pod mikroskopem widoczne są charakterystyczne komórki Reed-Sternberga.
Jak wyglądają powiększone węzły chłonne?
Są wyczuwalne jako zazwyczaj niebolesne, twarde lub elastyczne zgrubienia pod skórą – najczęściej na szyi, pod pachami lub w pachwinach. Zazwyczaj nie są zaczerwienione ani tkliwe, mogą zlewać się w większe pakiety.
Czy chłoniak Hodgkina powoduje zmiany skórne?
Tak, w niektórych przypadkach może pojawić się świąd skóry lub wysypka, choć nie jest to objaw dominujący. Zmiany skórne są zwykle niespecyficzne i towarzyszą innym objawom ogólnym.
Jak długo rozwija się ziarnica złośliwa?
Rozwój chłoniaka Hodgkina określa się jako agresywny – proces chorobowy, przed pojawieniem się charakterystycznych objawów (w tym powiększenia węzłów chłonnych) może trwać około kilku tygodni (rzadziej – kilku miesięcy).
Jak wykryć ziarnicę złośliwą?
Rozpoznanie stawia się na podstawie badania histopatologicznego zmienionych nowotworowo węzłów chłonnych lub innych zajętych narządów. W ocenie zaawansowania choroby pomagają badania obrazowe, takie jak PET-TK czy tomografia komputerowa.
Chłoniak Hodgkina – jakie badania wykonać?
Należy wykonać biopsję węzła chłonnego lub innego zajętego przez nowotwór narządu, badania krwi, badanie PET-TK lub tomografię komputerową (TK), a w niektórych przypadkach badanie szpiku kostnego. Badania te pozwalają rozpoznać postać chłoniaka Hodgkina i stopień zaawansowania choroby.
Czy chłoniak Hodgkina jest wyleczalny?
Tak, to jeden z najlepiej rokujących nowotworów – większość (około 80-90%) pacjentów może zostać całkowicie wyleczona, szczególnie przy braku niekorzystnych czynników rokowniczych i odpowiednio dobranej terapii.
Ile trwa leczenie chłoniaka Hodgkina?
Czas leczenia zależy od stadium choroby, ale zwykle trwa od kilku miesięcy do około roku. Obejmuje cykle chemioterapii, nierzadko skojarzone z radioterapią.
Ziarnica złośliwa – jak długo się żyje?
Wczesne stadia mają bardzo dobre rokowania – 5-letnie przeżycie przekracza 90%. W zaawansowanych przypadkach przeżycie również jest możliwe, ale zależy od odpowiedzi na leczenie.
Czy chłoniak Hodgkina daje przerzuty?
Tak, chłoniak Hodgkina oprócz zajmowania układu limfatycznego może rozprzestrzeniać się poza węzły chłonne do innych narządów, takich jak wątroba, płuca czy szpik kostny, jednak w inny mechanizmie niż w klasycznych przerzutach guzów litych.
Jak wygląda chłoniak Hodgkina u dzieci?
U dzieci objawy są podobne jak u dorosłych – powiększenie węzłów chłonnych, gorączka, nocne poty, spadek masy ciała. Rokowanie u dzieci jest bardzo dobre, a skuteczność leczenia wysoka.
Źródła:
1. J. Meder, Chłoniak Hodgkina [w:] Interna – Mały Podręcznik Medycyny Praktycznej online, weryfikacja hasła: 15.07.2024, dostęp: 22.07.2025
2. W. Balwierz, A. Moryl-Bujakowwska, Chłoniak Hodgkina [w:] Podręcznik Pediatrii Medycyny Praktycznej online, dostęp: 22.07.2025
3. M. Deutschová, Ziarnica złośliwa u nastolatka – późne rozpoznanie. Opis przypadku [w:] Borgis – Nowa Pediatria 3/2020
4. I. Hus, E. Starosławska, Chłoniak Hodgkina [w:] Wielka Interna. Hematologia (archiwalna treść publikacji), podyplomie.pl, dostęp: 22.07.2025
5. Lek. A. Gruszczyńska, lek. K. Hetman, lek. K. Kowalik, prof. Dr hab. n. med. A. Modrzejewski, Leczenie dorosłych pacjentów z chłoniakiem Hodgkina w zależności od stadium zaawansowania choroby [w:] Onkologia po Dyplomie 04/2024
6. T. Wróbel, B. Puła, Rozpoznawanie i leczenie chorych na chłoniaka Hodgkina [w:] Hematologia 2017, tom 8, nr 3
7. E. Paszkiewicz-Kozik, J. Walewski, Chłoniak Hodgkina – bliżej leczenia bez niepowodzeń [w:] Onkologia w Praktyce Klinicznej – Edukacja 2015, tom 1, nr 1
8. T. Wróbel, Postępy w leczeniu chorych na chłoniaka Hodgkina [w:] Hematologia 2015, tom 6, nr 1
9. J. M. Zaucha, Optymalizacja i indywidualizacja leczenia chłoniaka Hodgkina z wykorzystaniem wczesnego badania PET [w:] Hematologia 2011, tom 2, nr 1
10. J. M. Zaucha, T. Wróbel, A. Czyż, I. Hus, E. Lech-Marańda, W. Jurczak, L. Gil, S. Giebel, W. W. Jędrzejczak, T. Robak, J. Walewski, Konsensus ekspertów Polskiej Grupy Badawczej Chłoniaków w zakresie postępowania w nawrotowym lub opornym na leczenie klasycznym chłoniaku Hodgkina w 2020 roku [w:] Hematologia 2020, tom 11, nr 4
11. K. Kryszczyszyn-Musialik, G. Słomian, K. Musialik, Mnogie stany ropne utrudniające rozpoznanie, wikłające przebieg i leczenie chłoniaka Hodgkina u 29-letniego mężczyzny – opis przypadku [w:] Onkologia w Praktyce Klinicznej – Edukacja 2019, tom 5, nr 4
