Morfologia krwi: co to jest i jak czytać wyniki badania?

Morfologia – co to jest i dlaczego się ją wykonuje?

Morfologia krwi obwodowej to najczęściej wykonywane, podstawowe badanie krwi. Polega na ilościowej i jakościowej ocenie elementów morfotycznych, czyli komórek krwi. Zalicza się do nich krwinki czerwone (erytrocyty), krwinki białe (leukocyty) oraz krwinki płytkowe lub płytki krwi (trombocyty).

U osób dorosłych zaleca się wykonywanie morfologii krwi co najmniej raz w roku. Najczęściej jest zlecana przez lekarza POZ w celach diagnostycznych/profilaktycznych. Badanie dostarcza bowiem cennych informacji o stanie zdrowia pacjenta i może pomóc we wcześniejszym wykryciu wielu chorób. Należą do nich niedokrwistości różnego rodzaju, w tym najczęściej występujące, spowodowane niedoborem żelaza zwłaszcza u młodych kobiet. Poza tym, obraz krwinek białych może sugerować stany zapalne i zakażenia, zaburzenia odporności, różne choroby krwi i układu krwiotwórczego. Ważnym wskaźnikiem, jest także liczba płytek krwi. Zaburzona może sugerować choroby hematologiczne lub może być skutkiem ubocznym stosowanych leków.

W przypadku nieprawidłowości wykazanych przez podstawowe badanie morfologiczne lub w innych szczególnych okolicznościach lekarz może zlecić wykonanie morfologii z rozmazem krwi. Oprócz podstawowych parametrów, badanie takie informuje również o liczbie i procentowej zawartości poszczególnych typów krwinek białych (limfocytów, monocytów, eozynofilów, neutrofilów i bazofilów).

Jak odczytać wyniki badań krwi? Normy podstawowych parametrów

Wyniki morfologii przedstawiane są na wydruku. Kolejne wiersze dokumentu odnoszą się do poszczególnych wskaźników, oznaczonych anglojęzycznymi skrótami ich nazw. Tworzą one pierwszą kolumnę na wydruku, a w drugiej znajdują się wyniki liczbowe.

W następnych kolumnach podawana jest jednostka, a zwykle także norma minimalna i maksymalna, czyli przedział wartości uznawanych za prawidłowe. Jeśli wyniki nie mieszczą się w tym przedziale, często umieszczana jest też strzałka, a jej kierunek wskazuje, czy wskaźnik jest wyższy, czy też niższy niż norma. Wyniki mogą też być przedstawiane graficznie.

Normy powstają na podstawie wyników 95% zdrowych przebadanych osób, więc niewielkie odchylenia niekoniecznie muszą oznaczać jakikolwiek problem zdrowotny. Niektóre parametry – w szczególności liczba krwinek czerwonych, stężenie hemoglobiny oraz hematokryt – zależą też od wielu czynników takich, jak między innymi tryb życia czy nawyki żywieniowe, stąd też ich wyniki mogą rozkładać się odmiennie dla różnych populacji. Z powyższych względów podane poniżej normy dla podstawowych wskaźników w morfologii krwi należy traktować orientacyjnie.

• RBC (liczba krwinek czerwonych podawana w milionach na milimetr sześcienny). Kobiety: 4-5,4 mln/mm³, mężczyźni: 4,5-6 mln/mm³;
• HGB (stężenie hemoglobiny wyrażane w gramach na decylitr). Kobiety 12-16 g/dl, mężczyźni 13-18 g/dl;
• HCT (hematokryt, czyli stężenie objętości krwinek do osocza). Kobiety 37-47%, mężczyźni 40-51%;
• MCV (średnia objętość krwinki czerwonej podawana w femtolitrach: 1 femtolitr to 10^(-15) litra). Obie płcie: 80-95 fl;
• MCH (średnia waga hemoglobiny w krwince, czyli wynik dzielenia stężenia hemoglobiny przez liczbę krwinek. Wyrażana jest w pikogramach na komórkę: 1 pikogram to 10^(-12) g). Obie płcie: 27-32 pg;
• MCHC (średnie stężenie hemoglobiny w krwinkach, czyli stosunek zawartości hemoglobiny do objętości, jaką zajmują krwinki. Podawane jest w gramach na decylitr). Obie płcie: 32-36 g/dl;
• WBC (liczba białych krwinek wyrażana w tysiącach na milimetr sześcienny). Obie płcie: 4-10 tys./mm³;
• PLT (liczba płytek krwi, podawana w tysiącach na milimetr sześcienny). Obie płcie: 150-400 tys./mm³.

Jak czytać wyniki badań krwi? Interpretacja wyników

Wyniki morfologii interpretuje lekarz. Zwraca szczególną uwagę na parametry, które mogą być związane z objawami zgłaszanymi przez pacjenta. Poszczególne wyniki interpretuje się w powiązaniu z innymi. Względnie niewielkie zmiany jednego z nich, gdy pozostałe są na prawidłowym poziomie, często nie zwiastują problemów zdrowotnych.

Dotyczy to na przykład parametrów układu czerwonokrwinkowego, w szczególności liczby czerwonych krwinek, hematokrytu i stężenia hemoglobiny. Podwyższoną liczbę czerwonych krwinek i hemoglobiny określa się jako nadkrwistość, a zmniejszona to niedokrwistość, czyli anemia. Nawodnienie organizmu ma z kolei kluczowy wpływ na wartość hematokrytu, który cechuje duża zmienność: przy odwodnieniu jego wartość jest wysoka, a przy przewodnieniu – może być niska. Najlepiej, kiedy oscyluje w granicach zakresu referencyjnego.

W powiązaniu z powyższymi wskaźnikami analizuje się też wartości MCH i MCHC, a przede wszystkim MCV. Niska średnia objętość krwinki czerwonej (MCV) wraz z niedokrwistością świadczą najczęściej o niedoborze żelaza. Przyczyną może być dieta, ujemny bilans żelaza w okresie rozrodczym, spowodowanym fizjologiczną utratą krwi i niedostateczną suplementacją żelaza, ale również poważne choroby związane z jawnym lub utajonym krwawieniem. Z kolei wysokie MCV i anemia występuje przy niedoborze witaminy B12 czy kwasu foliowego, a także w chorobach wątroby, u osób na diecie wegańskiej lub niedożywionych. Niedokrwistość i prawidłowe MCV ma natomiast miejsce przy wielu przewlekłych chorobach (m.in. zakażeniach, niewydolności nerek, nowotworach).

Krwinki białe są podstawowym elementem układu odpornościowego. Nadmierny wzrost ich liczby nazywany jest leukocytozą, a niskie WBC to z kolei leukopenia. Leukocytoza może mieć przyczyny fizjologiczne (np. wzrost podczas ciąży), lecz może być też spowodowany infekcjami, stanami zapalnymi. Dla zakażeń bakteryjnych i grzybiczych bardziej charakterystyczny jest wzrost liczby neutrofili, a Dla zakażeń wirusowych – częściej obserwuje się wzrost limfocytów. Niemniej, te wyniki trzeba ocenić biorąc pod uwagę cały obraz objawów, ponieważ być wyjątki od reguły (np. niektóre zakażenia wirusowe często powodują spadek liczby limfocytów). Do wzrostu liczby WBC może dojść także z powodu oparzeń, zaburzeń metabolicznych, ostrych krwotoków lub przy stosowaniu niektórych leków. Istotny wzrost krwinek białych może być też spowodowany chorobami nowotworowymi krwi i szpiku (np. białaczki).

Przyczyną leukopenii natomiast mogą być: niedobór witaminy B12 lub kwasu foliowego, zakażenia wirusowe i niektóre ciężkie zakażenia bakteryjne. Może ona jednak oznaczać też uszkodzenia szpiku. Wywołują je proces białaczkowy lub przerzuty nowotworowe do szpiku albo stosowanie niektórych leków, substancje chemiczne (np. benzen) czy promieniowanie jonizujące.

Ostatnim z podstawowych parametrów morfologii jest PLT (liczba płytek krwi). Jej wzrost występuje przy niedoborze żelaza, w łagodnych i złośliwych stanach zapalnych, po usunięciu śledziony i w przebiegu chorób mieloproliferacyjnych (np. nadpłytkowość samoistna). Obniżona ilość płytek może świadczyć z kolei o: małopłytkowości immunologicznej, polekowej, po infekcyjnej, w przebiegu chorób wątroby, aplazji szpiku, nacieczeniu szpiku w białaczkach i przerzutach nowotworów do szpiku, albo utraty płytek poprzez obfite krwotoki.

Dowiedz się więcej o procesie rejestracji w bazie potencjalnych Dawców szpiku. Dołącz do nas już dziś i podaruj komuś drugą szansę na życie!