Co to jest białaczka i jakie są jej objawy?

Objawia się to leukocytozą (zwiększeniem liczby białych krwinek) w morfologii, a także naciekaniem węzłów chłonnych i śledziony, powodując ich powiększenie.

Niekiedy symptomy białaczki pojawiają się wcześnie w rozwoju choroby i dynamicznie się nasilają (głownie w ostrych białaczkach), w innych przypadkach rozwijają się stopniowo w czasie i mogą być początkowo niezauważalne (w białaczkach przewlekłych). Czym jest białaczka? Jakie są jej objawy u dorosłych, a jakie u dzieci? Tego dowiesz się z naszego artykułu.

Czym jest białaczka: charakterystyczne objawy białaczki

Białaczki to grupa chorób nowotworowych układu krwiotwórczego. Charakterystyczne są dla nich ilościowe i jakościowe zmiany komórek krwi, szpiku, narządów układu limfatycznego takich jak śledziona, węzły chłonne czy grudki chłonne. Komórki nowotworowe namnażają się w niekontrolowany sposób, w efekcie w krwi obwodowej może pojawiać się duża ilość nieprawidłowych komórek.

Wyróżniamy dwie zasadnicze grupy białaczek, różniące się istotnie pochodzeniem i przebiegiem:

• Białaczki ostre, w których dochodzi do szybkiego rozrostu nieprawidłowego klonu komórek nieróżnicowanych (blastów)
• Białaczki przewlekłe dotyczące dojrzałych komórek układu krwiotwórczego, zazwyczaj rozwijające się wolniej niż ostre białaczki, mogące być przez dłuższy czas pozostawać bezobjawowe.

Objawy białaczki: ostra białaczka szpikowa (acute myelogenous leukemia – AML)

Objawy ostrych białaczek wynikają przede wszystkim z faktu, że w wyniku szybkiego namnażania się komórek nowotworowych dochodzi do wyparcia prawidłowego szpiku i upośledzenia prawidłowego krwiotworzenia (hematopoezy). W prawidłowym szpiku powstają 3 najważniejsze typy komórek krążących we krwi:

• leukocyty (białe krwinki) – ich niedobór prowadzi do zaburzeń odporności, co przejawia się zwiększoną podatnością na zakażenia, które mogą przewlekać się (nawracające afty, opryszczki), być bardziej nasilone lub mieć nietypowy przebieg (np. powstawanie ropni),
• erytrocyty (czerwone krwinki) – spadek ich liczby powoduje niedokrwistość, która objawia się osłabieniem, zmniejszoną tolerancją wysiłku, zawrotami głowy, szumami usznymi, bladością skóry i błon śluzowych,
• płytki krwi – to komórki odpowiadające za krzepnięcie krwi, zmniejszenie ich produkcji prowadzi do skazy krwotocznej, która najczęściej przejawia się w postaci wybroczyn na skórze i śluzówkach (w postaci licznych drobnych plamek – petocji lub siniaków), krwawień z nosa, dziąseł, błon śluzowych czy przewodu pokarmowego.

Objawy ostrej białaczki szpikowej mogą być także niespecyficzne, takie jak ogólne osłabienie, bóle kostno-stawowe, bóle głowy, gorączka czy uporczywe zakażenia jamy ustnej lub gardła.

Nieprawidłowe komórki mogą naciekać na inne narządy poza szpikiem, przez co w przebiegu ostrej białaczki może występować powiększenie węzłów chłonnych, zmiany skórne (płaskie wykwity, guzki), objawy ze strony układu oddechowego (duszność), układu pokarmowego (np. bóle brzucha, objawy niedrożności), serca (objawy niewydolności serca – np. zmniejszona tolerancja wysiłku) czy układu moczowego (np. krwiomocz). Nacieki mogą pojawić się także w ośrodkowym układzie nerwowym, co może manifestować się różnymi ubytkami neurologicznymi.

Ostra białaczka szpikowa częściej występuje u osób dorosłych niż u dzieci, a ryzyko zachorowania największe jest w grupie wiekowej powyżej 65. roku życia.

Objawy białaczki: przewlekła białaczka szpikowa (chronic myeloid leukemia – CML)

Przewlekła białaczka szpikowa jest nowotworem hematologicznym, w którym wskutek specyficznej zmiany genetycznej dochodzi do namnażania się i gromadzenia we krwi nieprawidłowych mniej lub bardziej dojrzałych leukocytów – stąd w tej chorobie zawsze obserwujemy leukocytozę (zwiększenie liczby białych krwinek) w morfologii.

Nowotwór rozwija się najczęściej powoli, a więc początkowe etapy przewlekłej białaczki szpikowej objawy mogą być znikome. Chory wówczas nie odczuwa wyraźnych zmian w swoim codziennym funkcjonowaniu i samopoczuciu. Zdarza się wówczas, że podejrzenie choroby pojawia się przypadkowo, podczas wykonania rutynowych badań morfologii krwi.

W trakcie rozwoju nieleczonej choroby w miarę narastania liczby nieprawidłowych komórek przewlekła białaczka szpikowa zaczyna się manifestować w postaci osłabienia, utraty masy ciała czy potów nocnych. U ponad połowy chorych w chwili rozpoznania występuje powiększenie śledziony, które może manifestować się uczuciem dyskomfortu lub bólem w lewej okolicy podżebrowej czy uczuciem pełności w jamie brzusznej.

Przewlekła białaczka szpikowa może także wywoływać symptomy wtórne do zaburzeń krążenia krwi w małych naczynkach, zatykanych przez liczne krążące we krwi nieprawidłowe białe krwinki - tzw. objawy leukostazy. Mogą to być m.in. zaburzenia ze strony centralnego układu nerwowego (zaburzenia świadomości, bóle głowy, zaburzenia widzenia, szumy uszne) czy zaburzenia oddychania (duszność) czy zakrzepica.

Przewlekła białaczka szpikowa zazwyczaj stwierdzana jest u dorosłych, szczyt zachorowań przypada na 6. dekadę życia.

Objawy białaczki: ostra białaczka limfoblastyczna (acute lymphoblastic leukemia – ALL)

Symptomy ostrej białaczki limfoblastycznej są podobne do objawów ostrej białaczki szpikowej. W jej przypadku częściej jednak obserwujemy powiększenie węzłów chłonnych, śledziony czy wątroby. Rezultatem mogą być bóle brzucha, uczucie pełności. W przypadku, gdy dochodzi do nacieku węzłów chłonnych w śródpiersiu mogą pojawiać się duszność, kaszel, ucisk w klatce piersiowej czy objawy tzw. zespołu żyły głównej górnej (ucisk na tę żyłę spowodowany jest powiększonymi węzłami) – zaczerwienienie i obrzęk w obrębie twarzy, szyi, widoczne, napięte żyły na szyi i klatce piersiowej.

W tym rozpoznaniu częściej niż w przypadku ostrej białaczki szpikowej dochodzi do naciekania centralnego układu nerwowego przez nieprawidłowe komórki, co może manifestować się bólami głowy i innymi ubytkami neurologicznymi (np. zaburzeniami świadomości, widzenia, równowagi).

Ta postać białaczki jest najczęstszą chorobą nowotworową występującą u dzieci między 2 a 4. rokiem życia. U dorosłych występuje rzadziej w porównaniu do ostrej białaczki szpikowej (AML), ma też niestety gorsze rokowanie niż u dzieci.

Dowiedz się więcej: Podstawowe objawy białaczki limfoblastycznej

Objawy białaczki: przewlekła białaczka limfocytowa (chronic lymphocytic leukemia – CLL)

Przewlekła białaczka limfocytowa może pozostawać bezobjawowa lub skąpo objawowa przez lata. To zazwyczaj powoli rozwijający się nowotwór z dojrzałych limfocytów, który w miarę rozwoju może manifestować się w postaci:

• stanów gorączkowych niezwiązanych z infekcją,
• wzmożonego pocenia się (zwłaszcza nocą),
• utraty masy ciała,
• objawów niedokrwistości,
• skazy małopłytkowej,
• większej podatność na infekcje z powodu upośledzenia odporności.

Choroba dotyka głównie osób dorosłych, najczęściej po 60-tym roku życia.

W przypadku pojawienia się objawów mogących sugerować białaczkę najprostszym sposobem na zweryfikowanie stanu zdrowia jest wykonanie badania morfologii krwi obwodowej z rozmazem mikroskopowym. Przydatne są również inne badania wykonane z krwi oraz badania obrazowe (np. USG, RTG czy tomografia komputerowa).

Najprostsze badanie morfologii krwi pozwala wykryć nieprawidłowości sugerujące rozwój choroby hematologicznej, ale to wykonywana na dalszym etapie biopsja szpiku kostnego umożliwia postawienie diagnozy (uwaga: wyjątkiem może być przewlekła białaczka limofocytowa, w przypadku której rozpoznanie możemy postawić na podstawie badania immunofenotypowego krwi lub z biopsji węzła chłonnego).

Co to jest białaczka: objawy skórne

Warto pamiętać, że w przebiegu niektórych białaczek mogą się pojawiać ich manifestacje skórne – zarówno te związane z zaburzeniami krzepnięcia i spadkiem liczby płytek (wybroczyny, siniaki i krwawe podbiegnięcia) jak i takie wynikające z nacieku skóry przez komórki białaczki (wysypki, zmiany płaskie lub guzowate na skórze, pogrubienie dziąseł). Nie należy zapominać, że zaburzenia odporności wtórne do choroby także mogą objawiać się na skórze w postaci nawracającej opryszczki, aft, owrzodzeń, infekcji grzybiczych w obrębie skóry i błoń śluzowych, zakażeń bakteryjnych (zmian ropnych, czyraków) czy reaktywacji wirusa ospy w postaci półpaśca.

Zobacz: Jak wygląda diagnostyka białaczki?

Co to jest białaczka i jakie są jej objawy u dorosłych i dzieci?

Jakie są objawy białaczki u dorosłych, a jakie u dzieci? Czy dostrzegalne są różnice w przebiegu choroby?

Objawy białaczki u dorosłych są zbliżone do tych, które występują u dzieci. Rodzice powinni być szczególnie wyczuleni gdy zaobserwują u dzieci powiększające się, często niebolesne węzły chłonne, czy objawy związane z powiększeniem się wątroby i śledziony (zaburzenia apetytu, wzdęty, bolesny brzuch). Objawy białaczki u dzieci związane są także z anemią, która skutkuje bladością skóry i śluzówek, osłabieniem i sennością, niechęcią do zabawy. Warto zwracać uwagę na objawy skórne białaczki, takie jak drobne różowo-czerwone plamki na skórze (petocje) czy powstające bez urazu siniaki, a także nawracające krwawienia, np. z nosa czy dziąseł, które wynikają z zaburzonych procesów krzepnięcia krwi. Diagnostyki wymagają także przewlekające się, nietypowe infekcje, nawracająca gorączka oraz bóle kostno-stawowe.

U dzieci dominują ostre białaczki – u Pacjentów do 15. roku życia najczęściej występuje ostra białaczka limfoblastyczna.

Przeczytaj więcej: Białaczka – najczęstsze odmiany u dzieci

Co to jest białaczka: podsumowanie najważniejszych informacji

Białaczki to choroby krwi charakteryzujące się rozrostem nieprawidłowych komórek krwi, prowadzące do istotnych zaburzeń wynikających z upośledzenia tworzenia krwi i wtórnych do naciekania narządów przez komórki nowotworowe. Wyróżnia się ostre i przewlekłe białaczki, które różnią się pochodzeniem, przebiegiem, nasileniem objawów, a także leczeniem i rokowaniem.

Wielu chorych na białaczki może uratować przeszczepienie szpiku. Dowiedz się więcej o procesie rejestracji i wymaganiach wobec Dawców szpiku. Sprawdź, czy możesz zostać Dawcą i podarować komuś drugą szansę na życie!

Bibliografia:

• Sułek K. (red.), Hematologia, Urban & Partner, Wrocław 2000, ISBN 83-87944-70-X.
• Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0.
• Gajewski P (red.), Interna Szczeklika 2023 Medycyna Praktyczna, Kraków 2023
• Hołowiecki J. (red.), Hematologia kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, ISBN 978-83-200-3938-2